استفاده از کشت درون شیشه ای و القای تنوع سوماکلونال از طریق تولید کالوس جهت ایجاد گیاهچه های متحمل به سرما در چهار رقم انگور (vitis vinifera l.)

انگور هم به لحاظ سطح زیر کشت و هم ارزش تغذیه¬ای و اقتصادی از مهمترین محصولات باغی در دنیاست. ایران از نظر تولید انگور در رتبه هفتم دنیا جای دارد. انگور به تیره تاکسانان تعلق دارد. دما مهم ترین عامل اکولوژیکی حاکم بر توزیع گونه های گیاهی و پتانسیل عملکرد آنها می باشد. انگور از جمله محصولاتی است که در اثر مواجه شدن با تنش سرمایی میزان محصول آن به شدت کاهش می¬یابد. یکی از روش¬های به¬نژادی ارقام مختلف انگور استفاده از کشت درون-شیشه¬ای و تولید پینه است . از تولید پینه و باززایی آن برای گزینش درون شیشه¬ای جهت افزایش تحمل نسبت به تنش¬های محیطی زنده و غیر زنده (از طریق استفاده از تنوع موجود و یا تنوع سوماکلونی) استفاده می¬شود. به همین منظور با استفاده از دو ریزنمونه¬ی برگ و مریستم میانی از چهار رقم انگور شامل عسکری، سیاه، ریش بابا و گوی آزمایشی به¬صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار و به¬کارگیری تنظیم کننده¬های رشد بنزیل آدنین پورین و نفتالیک استیک اسید هر کدام در پنج سطح (0، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی¬گرم در لیتر) جهت تولید پینه اجرا شد. در این مرحله ویژگی¬های مختلف پینه از قبیل طول، ارتفاع، حجم، وزن تر، وزن خشک و درصد رطوبت نسبی اندازه¬گیری و مورد ارزیابی قرار گرفتند. پس از آن باززایی از پینه¬های حاصل از مریستم میانی انجام شد. در پایان نیز گیاهچه¬های حاصل جهت بررسی میزان تحمل به سرما در معرض چهار سطح دمایی 2، 8، 14 و 25 درجه سانتی¬گراد به مدت یک هفته قرار داده شدند. سپس صفاتی از قبیل میزان نشت الکترولیت، فلورسانس کلروفیل، شاخص کلروفیل، پرولین، قند محلول کل و پروتئین محلول کل اندازه¬گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ریزنمونه، تنظیم کننده¬های رشد، رقم و برهمکنش آنها برای تمام صفات اندازه¬گیری شده در سطح احتمال یک درصد معنی¬دار بود. مقایسه میانگین¬ها نشان داد که در مجموع رقم ریش¬بابا (در سطح 5/1 میلی¬گرم در لیتر بنزیل آدنین پورین و 2 میلی¬گرم در لیتر نفتالیک استیک اسید) با توجه به صفات اندازه¬گیری شده از طریق مریسم میانی در مقایسه با سایر ارقام در پینه¬زایی بر¬تر بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس در آزمایش مربوط به بررسی میزان تحمل به سرما نشان داد که اثر دما برای صفات نشت الکترولیت، ضریب spad، fm/fv، fm، پرولین، قند محلول کل و پروتئین محلول برگ در سطح احتمال 5 درصد معنی¬دار بود. در مجموع نتایج نشان داد که رقم انگور سیاه تحمل بیشتری نسبت به سایر ارقام به سرما داشت. همچنین اثر دما برای صفات نشت الکترولیت، فلورسانس کلروفیل، میزان پرولین، قند محلول و پروتئین محلول معنی¬دار شدند که می¬تواند نشان-دهنده ارتباط مستقیم این صفات با میزان تحمل به سرما در ارقام مختلف انگور باشد. در مجموع رقم انگور سیاه با توجه به ویژگی¬های مورد بررسی تحمل به سرمای بیشتری در مقایسه با سایر ارقام نشان داد. در مجموع نتایج حاصل از این آزمایش حاکی از واکنش خوب ژنوتیپ¬های انگور به تولید پینه و ریزازدیادی بود. نظر ¬به اینکه برخی برنامه¬های اصلاحی مثل تحمل به انواع تنشها در شرایط درون شیشه¬ای امکان پذیر است، این نتایج در برنامه¬ریزی اصلاحی کاربرد خواهند داشت.